Przejdź do głównej zawartości

„Pożegnanie jesieni” Stanisław I. Witkiewicz

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
wydanie: styczeń 2010
format: 25mm x 195mm
okładka: miękka ze skrzydełkami
liczba stron: 456


Trochę się spóźniłam z recenzją i z czytaniem tej książki. Spóźniłam, gdyż chciałam ją zamieścić, sugerują się tytułem, na koniec kalendarzowej jesieni. Jednakże akurat pora roku nie ma tu nic wspólnego z tytułem ani z treścią. Jaka jest więc jesieni Witkiewicza? Chociaż bardziej trafne byłoby tu pytanie - czym jest? I myślę, że dzisiejsza data, czyli przeddzień końca roku, lepiej pasuje tu, aby opisać wrażenia po lekturze.

Fabułę można streścić w paru zdaniach. Atanazy Bazakbal - dość atrakcyjny 28-latek, aplikant adwokacki, zakochał się po raz pierwszy w Zosi. Nieznajomość tego uczucia wyzwoliła w nim koncepcje „programowej” zdrady. Zdradza więc ukochaną z Helą Bertz - bardzo piękną dziewczyną żydowskiego pochodzenia. Po erotycznej porażce - on jednak pozostaje spełniony, a zdradę traktuje jako doznanie metafizyczne, twierdząc, że teraz będzie kochał bardziej - unosi się honorem i wyzywa innego potencjalnego rywal - Prepudrecha – na pojedynek. Zostaje w nim ranny, a Hela Bertz pęka z dumy, że to o nią się walczono. To w Zosi wywołuje uczucie zazdrości, ale przy chorym narzeczonym staje się prawdziwą kobietą. Następnie przenosimy się już do deformowanego świata, na drugą stronę lustra. Świat ten przypomina portrety pędzla Witkiewicza. Każda postać jest tu przedziwna, wynaturzona, przepuszczona przez maszynkę do mięsa, metafizyczną oczywiście. W tej machinie, gorącym kotle gotują się razem wszelkie zdziwaczenia, zaburzenia, chore fantazje i fascynacje. Pojedynki, podróże, romanse, a raczej gwałty mieszają tu się z libacjami narkotyczno-alkoholowymi. Jest jeszcze Łohoyski – hrabia, homoseksualista, kokainista. Propaguje on zbydlęcenie indywidualne, zakochany w Atanazym, któremu proponuje ciągle nowe inicjacje oraz Stary Bertz – ojciec Heli, „Książę Ciemności", prowadzi podejrzane interesy, chce prześliznąć się do partii socjalistówchłopomanów. Marzy o stanowisku ministra rolnictwa, podczas rewolucji niwelistycznej (tu nie chodzi o komunistyczną, a o stadium wszystkim rewolucji totalitarnych XX) zostaje przypadkowo rozstrzelany.

I tu dochodzimy do sedna - słowo rewolucja. Taki motyw przewodni w dziełach Witkacego. Dla bohaterów jest nieunikniona, przepowiadana i przeczuwana. Ma wszystkich bohaterów uwolnić od nudy, być kolejną rozrywką. „Rewolucja jako zabawa dla znudzonych, bezpłodnych odpadków ostatniej kategorii! (...) Życie przejdzie obok niektórych z nich - o ile litościwe nie rozgniecie ich mimochodem - i zostawi na wymarcie w nędzy moralnej, jakby na bezludnej wyspie osamotnienia, wśród mrowia tworzącej się nowej ludzkości. Stamtąd, jak z loży, mogą sobie patrzeć na koniec ich świata”. [str.218] Nie jest to bynajmniej powieść tylko o rewolucji. Motywów jest tu mnóstwo - powieść o niepełnionych artystach, o dojrzewaniu, w końcu i o dekadentyzmie. Postacie prezentują tu typową postawą charakterystyczną dla ludzi, żyjących u schyłku XIX wieku. Czują się ludźmi zbytecznymi, zgubionymi, poszukującymi ciągłych wrażeń, eksperymentów, ale mają także świadomość nadciągającej katastrofy.

Zagmatwany ten styl Witkacego. Ciężkostrawny. Akcja nie jest tu spójna, czasami przyspiesza, czasami zwalnia, ponieważ autor wplata w nią przeróżne dygresje filozoficzno-społeczne. Na przykład odwiedziny rannego Atanazego w szpitalu są pretekstem do ukazania rozmaitych postaw życiowych. Ponadto pełno tu archaizmów, zapożyczeń językowych, a nawet terminologii naukowej. Nie jest to również lektura dla tych, którzy nie mają choć cząstkowego pojęcia o filozofii. Kiedy jednak przebrnie się przez to wszystko, dostajemy Witkacego w całej swojej postaci. Kto inny pisał o takich wizjach kokainowych i jej skutkach, kto inny z taką upojoną przyjemnością rozpisywał się w lubieżnych orgiach, kto inny pisał w tak perwersyjny sposób. Ale największym plusem są tu kunsztowne, wyszukane dialogi bohaterów, cudne metafory, te zawiłe dygresje, idealnie zarysowane portery psychologiczne bohaterów i „przeżycia zdegenerowanych byłych ludzi na tle mechanizującego się życia  - jak sam pisał Witkacy.

Polecam, zanurzcie się w Witkacym, aby poszukać Tajemnicy Istnienia, poznać postacie, które szamotały się między sztuką a życiem, religią a metafizyką, erotyką, narkotykami i filozofowaniem. Summa summarum powieść warta przeczytania, dobra - tak jak i moja recenzja :) [chciałam zakończyć jak Witkacy] A jednak dobrze jest, wszystko jest dobrze. Co - może nie? Dobrze jest, psiakrew, a kto powie, że nie, to w mordę! [str. 453]



Komentarze

  1. Zdecydowanie nie są to moje klimaty :/

    OdpowiedzUsuń
  2. Hehehe... Świetna recenzja. Czuję się zdecydowanie zachęcona i mam nadzieję, że nadarzy się możliwość jej przeczytania:)
    Pozdrawiam!!

    OdpowiedzUsuń
  3. Nie piszę na swoim blogu książkowych podsumowań, bo i po co? I tak wybiorę to na co w danej chwili mam ochotę. Chciałabym jednak zrobić w tym dniu coś wyjątkowego. Mianowicie wyróżnić ten oto blog, a osobie, która się za nim kryje, życzyć wszelkiej pomyślności, jeszcze większej popularności, wielu cudownych przygód lekturowych oraz najcudowniejszych czytelników w internetowym świecie i realnym życiu.

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

"Burza" William Shakespeare

Wydawnictwo: W.A.B. premiera: 07.11.2012 tytuł oryginału: The Tempest przekład: Piotr Kamiński oprawa: twarda z obwolutą " Burza " jest ostatnią w pełni samodzielną sztuką Shakespeare'a, który prawdopodobnie wtedy wyofał się z życia zawodowego w Londynie i przeniósł się do Stratfordu. Sprawiło to, że ów dramat często jest traktowany przez krytyków jako utwór pożegnalny, a nawet pewnego rodzaju artystyczny testament. Tworząc “ Burzę" przypuszczalnie  na przełomie 1610 i 1611 roku, Shakespeare miał 47 lat, jego główny bohater – Prospero prawie tyle samo – to dość istotny szczegół w kontekście interpretacji całości. Prospero łamie w finale różdżkę i topi księgi, Shakespeare odchodzi nie pozostawiając po sobie ani jednego rękopisu. Ale może nieco więcej o fabule. Jest ona bardzo prosta do streszczenia (uwaga, zdradzam prawie całość). Prospero, prawowity książę Mediolanu, pozbawiony tronu przez swego brata Antonia wspomaganego przez Alonsa

„The Crown. Oficjalny przewodnik po serialu” (Tom 2) Robert Lacey

Wydawnictwo: Wydawnictwo Kobiece data wydania: 12 listopada 2020 r. tytuł oryginału:  The Crown: The Official Companion, Volume 2: Political Scandal, Personal Struggle, and the Years that Defined Elizabeth II tłumacznie:  Edyta Świerczyńska oprawa: twarda liczba stron: 312 Robert Lacey jest autorem wielu bestsellerowych biografii, w tym Henry'ego Forda, Eileen Ford i królowej Elżbiety II, a także kilku innych popularnych dzieł historycznych. Największą jednak sławę przyniosła mu ostatnio praca historyka w dramacie „The Crown”. „The Crown” to serial historyczny o zwyczajnej kobiecie, która przyszła na świat w niezwykłych okolicznościach. Późniejsze okoliczności jednakże sprawiły, że ta niespełna 26-letnia kobieta została brytyjską królową. 21 kwietnia Elżbieta II skończy 95 lat, a 6 lutego minęło 69 lat jej panowania. „The Crown” nie jest serialem dokumentalnym ani dokumentem fabularyzowanym. Wszystkie scenariusze, kostiumy, scenografia i plenery, jak i kreacje aktorów. opierają się

"Sonety" William Shakespeare

Wydawnictwo a5 wydanie: 09/2012 przekład: Stanisław Barańczak oprawa: twarda format:  148 mm x 210 mm liczba stron: 216 "Sonety" w biografii twórczej Szekspira są epizodem bardzo tajemniczym. Od momentu ich wydania, czyli od roku 1609 budzą kontrowersje i spory krytyków. Powstała masa książek i rozpraw poświęconych owemu dziełu. I do dziś nie wiadomo wszystkiego, możemy się jedynie domyślać tudzież czynić nadinterpretacje. Zagadek i pytań jest wiele. Szekspir 154 utworów nie opatrzył datą, nie wiemy więc kiedy powstały i w jakich okolicznościach. Kolejna sprawa to dedykacja - tajemnicze Mr. W. H. poróżniło szekspirologów (gdzie Barańczak niektórych nazywa pseudo-szekspirologami), ponieważ tożsamość pana W.H. nie jest rzeczą konieczną dla zrozumienia " Sonetów ". Wśród tych wszystkich zagadek jest jednak garstka faktów niebudzących żadnych wątpliwości. Po pierwsze kompozycja cyklu. Badacze i czytelnicy są zgodni, że całość rozpada się na dwie